Bệnh đậu mùa khỉ là gì ?
Bệnh đậu mùa khỉ (Monkey Pox-MPX) là một bệnh lây truyền từ động vật sang người do virus. Chủng virus này thuộc chi Orthopoxvirus trong họ virus Poxviridae. Hay nói cách khác bệnh đậu mùa khỉ là một bệnh do virus cùng họ với bệnh đậu mùa (Smallpox).
Có hai chủng virus MPX di truyền, chủng Tây Phi và chủng Trung Phi. MPX ở người lần đầu tiên được xác định vào năm 1970 tại Cộng hoà Dân chủ Congo. MPX chủ yếu giới hạn ở Tây và Trung Phi, nơi nó là bệnh đặc hữu. Các trường hợp MPX ở người đã xảy ra bên ngoài Châu Phi liên quan đến du lịch quốc tế hoặc nhập khẩu động vật. Theo ourworldindata.org từ 06/05/2022-15/06/2022 số ca mắc trên toàn thế giới là 1989 trường hợp, phần lớn ở Châu Phi, Bắc Mỹ và một số nước Châu Âu.
Quá trình lây truyền:
MPX không dễ lây lan giữa mọi người. Sự lây lan từ người sang người có thể xảy ra thông qua:
• Tiếp xúc tình dục hoặc thân mật với người bị nhiễm bệnh.
• Tiếp xúc với quần áo hoặc khăn trải giường, gối, khăn tắm… của người bị bệnh.
• Tiếp xúc trực tiếp với các tổn thương hoặc vẩy da MPX.
• Các giọt đường hô hấp từ một bệnh nhân bị MPX.
Ở các khu vực lưu hành, sự lây lan MPX có thể xảy ra một khi tiếp xúc gần với động vật hoang dã (động vật gặm nhấm : khỉ, sóc…) bị nhiễm virus.
Những người bị MPX dễ lây cho người khác từ khi họ xuất hiện các triệu chứng đầu tiên cho đến khi các tổn thương phát ban đóng vảy, khô hoặc rụng.
Triệu chứng:
Các triệu chứng thường là một hoặc nhiều triệu chứng sau:
• Sốt
• Ớn lạnh
• Đau đầu
• Mệt mỏi
• Sưng hạch bạch huyết
• Mụn nước
Sau một vài ngày, phát ban đặc trưng thường xuất hiện tại nơi bị nhiễm trùng và lây lan ra các bộ phận khác của cơ thể (lòng bàn tay, bàn chân; miệng; cơ quan sinh dục; da…)
Phát ban MPX thường tiến triển theo các giai đoạn: sẩn – mụn nước – mụn mủ – mụn đóng vảy – khô hoặc rụng.
Diễn tiến:
MPX là bệnh hiếm gặp, bệnh thường nhẹ, thời gian khởi phát đến khi phục hồi 2-4 tuần.
Biến chứng:
Có thể xảy ra ở người suy giảm hệ miễn dịch, người già, trẻ em dưới 8 tuổi hoặc người không được chăm sóc y tế tốt:
• Viêm não
• Nhiễm trùng huyết
• Viêm phế quản phổi
• Viêm giác mạc
Chẩn đoán:
• Dựa vào lâm sàng
• Dịch tễ học
• Xét nghiệm : PCR
Điều trị:
Đa số MPX là bệnh nhẹ, tự giới hạn. Chỉ cần điều trị triệu chứng, nâng đỡ cơ thể, vệ sinh sạch sẽ. Cho đến nay chưa có trường hợp nào tử vong được báo cáo trong đợt bùng phát dịch vừa qua.
Tuy nhiên đối với một số trường hợp có nguy cơ cao hoặc bệnh nặng có thể phải dùng đến thuốc kháng virus (Tecovirimat; Cidofovin; Brineidofovin – đây là thuốc được sử dụng trong trường hợp khẩn cấp ; Globulin- miễn dịch).
Phòng ngừa:
Vacxin bệnh đậu mùa có thể dùng để tiêm ngừa bệnh đậu khỉ, do có hiệu lực tác dụng chéo . Vacxin này có khả năng bảo vệ bệnh đậu mùa khỉ là 85%. Tuy nhiên tại thời điểm này, WHO khuyến cáo không cần tiêm phòng hàng loạt cũng như không được khuyến cáo đối với bệnh đậu khỉ.
Phòng tránh lây nhiễm:
• Tránh xa các động vật bị nhiễm, đặc biệt là những động vật đã chết ở những khu vực thường xảy ra MPX.
• Tránh tiếp xúc quần áo, khăn trải giường, gối, khăn tắm.. của người bị bệnh.
• Cách ly người bệnh khoảng 21 ngày.
• Hãy rửa tay bằng xà phòng và nước thường xuyên.
• Sử dụng đồ bảo hộ, mặt nạ, kính bảo hộ, găng tay… nếu bạn phải tiếp xúc với người bệnh.
(Tổng hợp từ CDC Hoa Kỳ, WHO, Medscape)
BS. Chu Văn Ninh
Trưởng khoa Bệnh Nhiệt đới – Hô hấp – Tiêu hóa
Bệnh viện Quân dân Y Miền Đông
